Tags
Waar beginnen we onze zoektocht in dit kluwen? Wel, in Wikipedia natuurlijk! Hier is, tot mijn verrassing eigenlijk, een mooie samenvatting te vinden van de ontwikkeling van onze spelling:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_Nederlandse_spelling
Jammer genoeg niet veel nieuws onder de zon, die grote lijnen kende ik wel. De reden waarom we nu een gemengd etymologisch-fonetische spelling hebben (en niet puur het ene of het andere) zit hem in het feit dat onze huidige spelling nog steeds grotendeels gebaseerd is op de Spelling Devries-Te Winkel, een negentiende-eeuwse spelling die in de eerste plaats ontworpen is voor het Woordenboek der Nederlandsche Taal, een project dat overigens nog niet zo vreselijk lang geleden werd afgerond (2001). Daar waar zijzelf van mening waren dat mensen eigenlijk zelf vrij waren een woord te spellen hoe ze willen, mits ze het maar konden motiveren, werd hun spelling een kleine twintig jaar nadat ze die hadden opgesteld de ‘officiële’. De eerste èchte officiële spelling die ook zo werd aangekondigd, is die van 1846/47. Het was ook het ontstaan van het fameuze Groene boekje. Sindsdien is er nog één grote hervorming geweest, in 1995. In de toekomst zullen er om de tien jaar kleine herzieningen gebeuren, maar de spellingregels zelf zullen niet meteen grondig hervormd meer worden.
De spelling-Siegenbeek doet, hoewel ouder, vaak moderner aan dan die van De Vries-Te Winkel, omdat de laatsten meer uitgingen vanuit het etymologische principe (waar komt het woord vandaan), terwijl voor Siegenbeek ‘de spelling de beschaafde Hollandse uitspraak van een woord moest weergeven. Daarbij moest echter wel rekening gehouden worden met de principes van de gelijkvormigheid, de etymologie en de analogie.’ Dus niet puur fonetisch, maar het was wel een belangrijke factor. We hebben het ook aan deze spelling te danken dat Nederlandse familienamen en plaatsnamen vaak moderner aandoen dan Vlaamse. Familienamen zijn nl. geregistreerd ten tijde van Napoleon. Voor Vlaanderen was dat al einde 18de eeuw, en toen was er geen andere spelling dan de plaatselijke, die uit het Middelnederlands was gegroeid. Nederland kwam later onder Napoleon terecht, enkele jaren nadat de spelling-Siegenbeek (min of meer) in gebruik gekomen was. Daarom zal je is het Vlaamse ‘Vanderheyden’ in Nederland ‘Vanderhei(j)den’. Plan 1 is nu om de concrete regels van die verschillende 19de- en vroeg-20ste-eeuwse spellingen eens naast elkaar te plaatsen.
Er rijpt ook een plan 2, maar dat zal niet eenvoudig zijn. Om de ontwikkeling van ou vs. au en ei vs. ij te kunnen volgen, moet er niet alleen naar spelling, maar ook naar fonologie gekeken worden. In de volgende bijdrage neem ik ou/au voor een eerste keer onder de loep.
Nederlands (en andere talen): hoe, wat, wanneer, waarom 