Tags
Op 25 februari 2014 kwam in België een wetsontwerp in de Kamer dat een mediastormpje veroorzaakte, namelijk een ontwerp om de huidige wetgeving voor het geven van de familienaam te wijzigen (‘Wetsontwerp tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek met het oog op de invoering van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen bij de wijze van naamsoverdracht aan het kind en aan de geadopteerde.’) Zowel het wetsontwerp zelf, de vrij woelige ontstaansgeschiedenis als de reacties in de berichtgeving zijn interessant. Het zegt veel over hoe gevoelig namen en naamgeving voor ons zijn. Om precies te weten waar het nu precies over gaat, ben ik op zoek gegaan naar het wetsontwerp zelf en de verslagen van de commissiebijeenkomsten.
Zoals dat gaat met wetsvoorstellen, is het complexe materie. Ik zal eerst proberen samen te vatten wat de huidige situatie is en waarom die moest veranderen.
De oude situatie
Het basisprincipe is dat als duidelijk is wie de biologische vader is, het kind automatisch de naam van de vader krijgt. In de praktijk geldt dit voor een kind dat binnen het huwelijk wordt geboren, als het binnen 300 dagen wordt geboren na de ontbinding van het huwelijk of als het buiten het huwelijk is geboren en voor de geboorte of bij de aangifte door de vader is erkend. Als de vader onbekend is, krijgt het kind automatisch de naam van de moeder. Er is dus absoluut geen keuzevrijheid.
Reden van verandering
Dit is een duidelijke regeling, dus vanwaar die nood aan verandering, en vooral, waarom het ingewikkelder maken? Er zijn twee redenen voor. De eerste zit in de titel van het wetsontwerp: ‘met het oog op de invoering van de gelijkheid tussen mannen en vrouwen’. De oude regeling impliceert namelijk een aantal ongelijke behandelingen van man en vrouw, maar ook van kinderen die geboren zijn binnen vs buiten het huwelijk. En dat is zowel in strijd met een Europese regeling inzake gelijkheid tussen echtgenoten volgens burgerlijk recht (1978) als de regelgeving in de meeste andere Europese landen, die die gelijkheid intussen wel in hun wetgeving hebben opgenomen.
Net omdat de ouders absoluut niet kunnen kiezen welke familienaam/-namen ze doorgeven, krijgen we een ongelijke behandeling van mannen en vrouwen op dit vlak.
- Een discriminatie van de vrouw, omdat zij haar naam onmogelijk nog kan doorgeven als ze een kind krijgt nadat ze gehuwd is, of als de vader het kind erkent.
- Een discriminatie van de ongehuwde man, omdat hij alleen zijn naam kan doorgeven aan zijn kind als hij het kind erkent, en de moeder met die erkenning instemt. Als de moeder niet instemt, kan hij het kind niet erkennen en zijn naam dus ook niet doorgeven.
- Er is een ongelijke situatie tussen kinderen die binnen het huwelijk worden geboren (en dus de naam van de vader krijgen, ongeacht of de man in kwestie de biologische vader is) en kinderen die buiten het huwelijk worden geboren, en dus eerst door die vader erkend moeten worden.
De tweede is dat ouders absoluut geen vrije keuze hebben in de familienaam die ze doorgeven. Als er een vader is, wordt het diens naam, en anders is het die van de moeder. Dat botst met de regelgeving in de rest van Europa, waar die keuzemogelijkheid in de loop van de afgelopen decennia intussen wel is geïmplementeerd. En dat zorgt onder meer voor problemen als er kinderen met een andere nationaliteit in België worden geboren. In de ons omringende landen kunnen die ouders kiezen welke naam hun kind krijgt, hier kan het niet. Die wetgeving moest dus op elkaar worden afgestemd.
De wijziging van de wetgeving rond naamsoverdracht is dus noodzakelijk; er zijn de afgelopen vijftien jaar overigens al heel wat pogingen ondernomen om de huidige wet te wijzigen. Dat is telkens op niets uitgelopen omdat de tijd er nog niet rijp voor was. Het bleek, en blijkt nog steeds ontzettend moeilijk te zijn om te raken aan de automatische naamsoverdracht van vader op kind.
In een volgende blog zal ik uit de doeken doen hoe het huidige wetsvoorstel eruit ziet. Op dit moment is dat nog niet mogelijk, omdat ik nog niet alle documenten heb. Het meest recente wetsontwerp dateert van november 2013, sindsdien zijn er nog hoorzittingen geweest en zijn er amendementen toegevoegd. Deze amendementen moeten eerst nog in het wetsontwerp worden verwerkt en dat moet definitief worden gestemd. Zodra ik alle informatie heb, leg ik in een volgende blogpost uit wat het huidige wetsontwerp precies inhoudt.
Wie zelf naar de bronteksten wil, kan hier terecht.
Nederlands (en andere talen): hoe, wat, wanneer, waarom 
Wat wel al heel duidelijk is, zijn twee zaken:
– het voorstel zoals het nu voorligt is véél ingewikkelder dan in gelijk welk ander Europees land. België moet zich weer eens onderscheiden in het nodeloos ingewikkeld maken van zijn wetgeving blijkbaar;
– de dubbele naamgeving zadelt automatisch kinderen van alleenstaande moeders met een “teken” op. Het zou me niets verbazen dat zoiets aanleiding kan geven tot pestgedrag.
Wat je eerste opmerking betreft: geen idee. Ik ken de wetgeving in andere Europese landen niet, behalve wat in het wetsontwerp zelf staat. En daaruit blijkt alvast dat men Frankrijk (en Luxemburg) als model heeft genomen. Ik vermoed dus dat het wetsontwerp in België niet noodzakelijk ingewikkelder zal zijn. Aangezien ik het definitieve wetsontwerp nog altijd niet heb, kan ik daar helaas niet zeker van zijn.
Wat je tweede opmerking betreft: ook daar is nog geen antwoord op. Dit was namelijk net een van de bezorgdheden die in de commissiezittingen in januari en februari naar boven is gekomen, en er zijn toen ook adviezen geformuleerd. Zolang het definitieve wetsontwerp niet is gepubliceerd, weten we niet hoe dat uiteindelijk geregeld zal worden en valt er niets over te zeggen. Alleen dit: door de keuzevrijheid zullen er ook kinderen met twee ouders zijn, die toch geen dubbele familienaam hebben. Dat kan als de ouders zelf expliciet voor ofwel de naam van de vader, ofwel de naam van de moeder kiezen.